Εισαγωγή στο σύνδροµο γονικής αποξένωσης και στην αναγκαιότητα ρητής αναγνώρισής του από τη νοµολογία στα πλαίσια της οικογενειακής δίκης.
Όπως γίνεται γενικότερα δεκτό (1), η διάσπαση της έγγαµης συµβίωσης των γονέων - η οποία έχει ως επακόλουθο και τη διάσπαση της οικογενειακής συνοχής - κλονίζει σοβαρά την ψυχική υγεία κάθε παιδιού και, ως εκ τούτου, απαιτείται η προσαρµογή του στα νέα οικογενειακά δεδοµένα, διαδικασία στην οποία καλούνται πολύ συχνά να συµβάλλουν τα πολιτικά δικαστήρια της χώρας µας στα πλαίσια έντονων διαµαχών σχετικά µε την ανάθεση της επιµέλειας του προσώπου τους ή τη ρύθµιση της επικοινωνίας των γονέων µε αυτά. www.sos-sygapa.eu
Η επισκόπηση της δικαστηριακής πραγµατικό-
τητας αναφορικά µε την οικογενειακή δίκη υπό το ισχύον νοµικό καθεστώς
επιτρέπει δυστυχώς το χαρακτηρισµό της τελευταίας ως µιας διαδικασίας τυποποιηµένης στα βασικά της στοιχεία, που ευνοεί την αντιδικία των γονέων, δίχως να δίνει πολλά περιθώρια επίτευξης συµβιβασµών (2) σε βάρος των πραγµατικών συµφερόντων των ανηλίκων.
Πολλές είναι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες είτε δεν διαπιστώνεται στα πλαίσια της οικογενειακής δίκης η πραγµατική βούληση των ανηλίκων και το κατά πόσο η έκφρασή της υπήρξε ανεπηρέαστη, είτε δεν αποτυπώνεται µε ενάργεια η ψυχική τους κατάσταση µε αποτέλεσµα οι εκδιδόµενες αποφάσεις να µη λαµβάνουν πάντα υπόψη ορισµένα ειδικότερα στοιχεία η συνδροµή των οποίων θα µπορούσε να αποβεί καθοριστικής σηµασίας για τη διατύπωση της δικανικής κρίσης και την αποτελεσµατικότερη προστασία των συµφερόντων των ανηλίκων. Εντελώς ενδεικτικά θα αναφερθούµε στο άρθρο αυτό στο «σύνδροµο γονικής αποξένωσης» το οποίο συνίσταται στην εκδήλωση «µίας έχθρας» (3) εκ µέρους του παιδιού έναντι ενός γονέα, αυτού µε τον οποίο δε διαµένει, η οποία µάλιστα τείνει να περιλαµβάνει εκτεταµένα ολόκληρη την οικογένεια αυτού, κατάσταση η οποία εµφανίζει κάποια κοινά στοιχεία µε τη λεγόµενη «πλύση εγκεφάλου» εκ µέρους του άλλου γονέα, αλλά στην πραγµατικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη. Πιο συγκεκριµένα, στα πλαίσια της ανά πτυξης της θεωρίας περί συνδρόµου γονικής αποξένωσης (parental alienation syndrome) (4), η µητέρα - σύµφωνα και µε το συνήθως συµβαίνον - χρησιµοποιείται ως παράδειγµα του προτιµώµενου γονέα. Το σύνδροµο αυτό γνωρίζει τρεις µορφές, τη βαριά, τη µέτρια και την ήπια, ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες και την ένταση των συµπεριφορών τις οποίες εκδηλώνει ο προτιµώµενος γονέας, αλλά και τις, εξαιτίας αυτών, εκδηλώσεις του παιδιού έναντι του έτερου γονέα, αυτού µε τον οποίο δε διαµένει. Ιδιαίτερα συχνό είναι επίσης το φαινόµενο της ενσωµάτωσης στο σύνδροµο γονικής αποξένωσης ψευδών ισχυρισµών περί κακοποίησης των παιδιών, κατόπιν επιρροών εκ µέρους του προτιµώµενου γονέα ή επινοήσεων των ίδιων, ενώ σε κάθε περίπτωση η εχθρική αυτή στάση των παιδιών έναντι του ενός γονέα (συνήθως του πατέρα) θα πρέπει, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, να εκλαµβάνεται στις περιπτώσεις αυτές ως επιφανειακή και σαν κολακεία προς τον άλλο.
Αν, τώρα, οι ισχυρισµοί περί δήθεν κακής µεταχείρισης ληφθούν σοβαρά υπόψη, τότε υφίσταται ο κίνδυνος να ενισχυθεί η περιχαράκωση του συνδρόµου γονικής αποξένωσης, οδηγούµενοι σε χρόνια, εάν όχι ισόβια, αποξένωση µε βλαβερές συνέπειες για την ψυχοσωµατική ανάπτυξη των ανηλίκων.
Στο σηµείο αυτό ο ρόλος του δικαστή, όπως γίνεται αντιληπτό, αναδεικνύεται ιδιαίτερα σηµαντικός, µιας και καλείται να διακρίνει µέσα από µία σειρά πραγµατικών περιστατικών που τίθενται ενώπιόν του τα κρίσιµα εκείνα στοιχεία τα οποία καθιστούν επιβεβληµένη τη µεσολάβηση ενός ειδικού περί τα θέµατα ψυχικής υγείας, προσώπου ικανού να διαγνώσει την ψυχική κατάσταση των ανηλίκων, προτείνοντας τις ενδεδειγµένες λύσεις προς όφελος της ψυχοσωµατικής τους ανάπτυξης. Η προσέγγιση της νοµολογίας µας έναντι του φαινοµένου αυτού είναι ακόµα διστακτική και όχι σταθερή. Ωστόσο, ορισµένες αποφάσεις(5) ανοίγουν το δρόµο, καινοτοµώντας και εισάγοντας την
έννοια του συνδρόµου και στα πλαίσια της νοµικής επιστήµης, αλλά παράλληλα καταδεικνύοντας και την αναγκαιότητα της ευρύτερης και ρητής αναγνώρισής του και από τη νοµολογία. Άλλωστε, δεν πρέπει να µας διαφεύγει πως ο νοµικός, ως λειτουργός µιας «ζωντανής» επιστήµης, οφείλει να βρίσκεται σε επαφή µε τις εξελίξεις σε επιστηµονικούς κλάδους που άπτονται των ζητηµάτων που τίθενται ενώπιόν του και να τολµά να προωθεί καινοτόµες λύσεις εφόσον αυτές κατατείνουν
προς την ανεύρεση της αλήθειας και την απονοµή της δικαιοσύνης.
Ιωάννης Χαρίτ. Καλογριδάκης
∆ικηγόρος Μ∆Ε Αστικού ∆ικαίου
Υποψήφιος ∆ιδάκτωρ Νοµικής Πανεπιστηµίου Αθηνών
1. βλ. εντελώς ενδεικτικά, ΑΠ 1976/2008, ΝοΒ 57/2009, 935, ΑΠ 1910/2005, ΝοΒ 2006, 688, ΑΠ 728/1990, Τρ. Νοµ. Πληροφ. ∆ΣΑ, ΜονΠρωτΑθ 8349/2009, αδηµοσ.
2. Βλ. σχετικά ∆εµερτζή, Γονική αποξένωση: µια προσέγγιση από την άποψη της θεωρίας των διαπραγ-
µατεύσεων, ΕφΑ∆ 4/2010, 384 επόµ. (385).
3. η λέξη «έχθρα» έχει τοποθετηθεί αποσπασµατικά επειδή υπάρχουν ακόµα πολλά συναισθήµατα τρυφερότητας και αγάπης που γίνονται αισθητά από τον περιφρονηµένο γονέα και τα οποία δεν επιτρέπεται να εκφραστούν.
4. Όπως αυτή διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Richard Α. Gardner, «Νοµικές και ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις στους τρεις τύπους γονικών συνδρόµων αποξένωσης στην οικογένεια - Όταν η ψυχιατρική και ο νόµος ενώνουν τις δυνάµεις», Court Review, volume 28, number 1, Spring 1991, p. 14-21, δηµοσιευµένο και στην ιστοσελίδα http://id65.tripod.com/Gnosi/g_pas.htm. Βλ. επίσης Dr Horst Petri, Μεγαλώνοντας χωρίς πατέρα, 2003, σε µετάφραση Μ. Λάµπρου, Κεφ. 6, σελ. 242-243, αλλά και Douglas Darnall, Divorce Casualties: Protecting Your Children From Parental Alienation, 1998. Πρβλ. και ∆εµερτζή, ό.π., 384 επόµ.
5. ΕφΘεσ/νίκης 1008/2008, Αρµ. 2009, 859=Τρ. Νοµ. Πληροφ. ΝΟΜΟΣ, ΜονΠρωτΙωανν 153/2008, Τρ.
Νοµ. Πληροφ. ∆ΣΑ. Πρβλ. και ΑΠ 414/2010, Τρ. Νοµ. Πληροφ. ∆ΣΑ. Υπέρ της αναγκαιότητας συνδροµής και της
ψυχιατρικής επιστήµης οι ΜονΠρωτΚατερ 210/2009, αδηµοσ. και ΜονΠρωτΧαλκ 1262/2009, αδηµοσ., στις οποίες παραπέµπει και ο ∆εµερτζής, ό.π., 385, υποσηµ. 5
6 Σπιτάλας Ν., in.gr , wikipedia, 2004
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου